Kiedy jest pełna, to raczej nikt głodny nie będzie… IJskast to w języku niderlandzkim lodówka.

We Flandrii, a więc w niderlandzkojęzycznej, północnej części Belgii, to właśnie słowo ijskast jest powszechniejsze. W Holandii lodówkę też się tak określa, ale północni sąsiedzi Belgów częściej jednak używają słowa koelkast.

W obu przypadkach mamy do czynienia ze złożeniem dwóch członów: koel (chłodny, zimny) lub ijs (lód) oraz kast (szafka, skrzynka). W języku niderlandzkim lodówka to zatem dosłownie „chłodna szafka” albo „lodowa skrzynka”. Można z przymrużeniem oka powiedzieć, że taka definicja jest całkiem właściwa.

Niektórzy mieszkańcy Flandrii nazywają lodówkę też „frigo”, ale w Holandii takie określenie nie jest specjalnie znane. We flamandzkiej odmianie niderlandzkiego jest więcej zapożyczeń i „inspiracji” z języka francuskiego i właśnie stąd wzięło się flamandzkie „frigo”.

W lodówce przechowujemy jedzenie (het eten) oraz napoje (dranken). Znajduje się ona przeważnie w kuchni (de keuken), a jej zadaniem jest chłodzić (koelen) znajdujące się w niej produkty.

Opróżnić lodówkę to ijskast (koelkast) legen, a wyczyścić, wysprzątać lodówkę to ijskast (koelkast) schoonmaken. Drzwi do lodówki to ijskastdeur, a często towarzysząca lodówce zamrażarka to w języku niderlandzkim diepvries (lub diepvrieskast albo vriezer).

Słowa ijskast oraz koelkast łączą się w niderlandzkim z rodzajnikiem określonym de. Mamy więc de ijskast i de koelkast. Liczba mnoga to ijskasten lub koelkasten.

Wymowę słowa ijskast usłyszymy między innymi TUTAJ, a słowa koelkast TUTAJ.

Więcej słów dnia

18.05.2025 Niedziela.BE // fot. Shutterstock, Inc.

(łk)

Czasownik genieten jest w języku niderlandzkim często używany, przeważnie w pozytywnym kontekście. Podobnie jest z pochodzącym od niego rzeczownikiem genot.

Genieten ma znaczenie podobne do angielskiego „enjoy”, a na polski możemy go przetłumaczyć jako cieszyć się czymś, czerpać z czegoś radość, doznawać przyjemności, czy wręcz rozkoszować się.

W niderlandzkim łączy się on zazwyczaj z przyimkiem van (jeśli określamy, co jest źródłem przyjemności). Zdanie „Jan geniet van de zon” oznacza więc, że „Jan cieszy się słońcem”, a wyrażenie „genieten van vakantie” oznacza „czerpać przyjemność z wakacji, cieszyć się nimi”. Wymowa genieten TUTAJ. 

Komuś, kto np. wybiera się na koncert, wyjeżdża na urlop albo zamierza zjeść pyszny posiłek, możemy życzyć „Geniet ervan!” - co oznacza „ciesz się tym, baw się dobrze, życzę ci smacznego”.

Podobne znaczenie do genieten mają w języku niderlandzkim wyrażenia „plezier hebben in” (plezier to przyjemność, hebben to mieć; dosłownie to zatem „mieć przyjemność z czegoś”) czy zich vermaken (bawić się dobrze).

Z czasownikiem genieten wiąże się rzeczownik het genot. Możemy go przetłumaczyć jako przyjemność, rozkosz, radość. Puur genot to czysta przyjemność, seksueel genot to rozkosz seksualna, a jeśli coś jest „een bron van genot”, to jest „źródłem przyjemności/rozkoszy”.

Należy uważać, by rzeczownika genot (z jednym „o” i rodzajnikiem określonym het) nie mylić z rzeczownikiem genoot (z podwójnym, długim „o” i rodzajnikiem de). Rzeczownik de genoot oznacza współtowarzysza, partnera, członka jakiejś większej grupy czy wspólnoty (np. reisgenoot to towarzysz podróży, a levensgenoot to partner życiowy).

Więcej słów dnia

16.05.2025 Niedziela.BE // fot. Shutterstock, Inc.

(łk)

Mogą być na przykład lądowe albo powietrzne. Siły zbrojne to w języku niderlandzkim krijgsmacht.

W języku potocznym częściej na określenie wojska lub armii używa się jednak słowa leger. W oficjalnej terminologii wojskowej leger odnosi się głównie do wojsk lądowych (landmacht).

Słowo leger jest rodzaju nijakiego, a więc łączy się z rodzajnikiem określonym het (mamy więc het leger). Liczba mnoga to „de legers” (wojska, armie).

Z kolei słowo krijgsmacht (siły zbrojne) łączy się z rodzajnikiem określonym de. Mówiąc o konkretnych siłach zbrojnych, powiemy więc de krijgsmacht. Liczba mnoga to krijgsmachten (w języku polskim już podstawowa forma tego wyrażenia jest w liczbie mnogiej - mówimy przecież siły zbrojne, a nie siła zbrojna).

Jak wymówić słowo krijgsmacht? Odpowiedź TUTAJ. Wymowę słowa leger usłyszymy z kolei TUTAJ.

Siły powietrzne to w języku niderlandzkim luchtmacht, a marynarka wojenna to marine. Belgijskie siły zbrojne to Belgische krijgsmacht. Często jednak określa się je po prostu jako Defensie (Obronę), co wskazuje na głównie obronny charakter belgijskiej armii.

Żołnierz to w języku niderlandzkim (używanym poza Holandią także w północnej części Belgii, czyli we Flandrii), de militair albo de soldaat. Liczba mnoga to militairen albo soldaten. Cywili to burger (liczba mnoga to burgers).

Obowiązkowa służba wojskowa, zawieszona w Belgii w 1995 r., to de dienstplicht. O kimś, kto jest w armii, możemy powiedzieć, że „hij zit bij het leger”. Armia zawodowa, np. belgijska, to beroepsleger.

Słowem, które kojarzy się z armią jest oorlog, czyli wojna. W trakcie pokoju (vrede) wojsko też jest ważne, bo odstrasza potencjalnych agresorów, a żołnierze są np. angażowani do pomocy np. w trakcie klęsk żywiołowych.

Więcej słów dnia

17.05.2025 Niedziela.BE // fot. Shutterstock, Inc.

(łk)

W pierwszym kwartale tego roku belgijski PKB był o 1,1% wyższy niż rok wcześniej. W Polsce wzrost gospodarczy w tym czasie był prawie trzykrotnie większy.

Jak wynika z danych opublikowanych na stronie internetowej unijnego biura statystycznego Eurostat, w Polsce PKB w pierwszym kwartale 2025 r. był aż o 3,8% wyższy niż rok wcześniej.

Jeszcze wyższy wzrost gospodarczy w ujęciu rocznym odnotowano w Unii Europejskiej jedynie w Irlandii, gdzie wyniósł on aż 10,9%. Polska wyprzedziła pod tym względem jednak np. Bułgarię (3,1%), Cypr (3%) i Hiszpanię (2,8%).

Jeśli chodzi o unijną gospodarkę jako całość, to wzrost gospodarczy wyniósł 1,4% w skali roku, a w ujęciu kwartał do kwartału 0,3% PKB.

Nie wszystkie państwa UE są pod tym względem na plusie. W kilku krajach unijnych PKB był w pierwszym kwartale 2025 r. niższy niż rok wcześniej. Największe spowolnienie gospodarcze odnotowano w Słowenii (-0,8% PKB) i w Austrii (0,7%).

Ekonomistów wciąż niepokoi stan największej unijnej gospodarki, czyli Niemiec. W pierwszym kwartale 2025 r. niemiecki PKB był o 0,2% niższy niż rok wcześniej. Na pocieszenie można jednak dodać, że w porównaniu z ostatnim kwartałem ubiegłego roku niemiecka gospodarka „urosła” o 0,2%.

18.05.2025 Niedziela.BE // fot. Shutterstock, Inc.

(łk)