Wstępne wyniki badań III fazy klinicznej rosyjskiej szczepionki Sputnik V budzą wątpliwości – mówił PAP dr hab. Piotr Rzymski z UM w Poznaniu. Wskazał, że np. całkowita skuteczność w okresie badania preparatu to 73,1 proc., zaś podawana w mediach wartość 92 proc. to skuteczność w dniu podania II dawki.

Ekspert w dziedzinie biologii medycznej i badań naukowych Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu dr hab. Piotr Rzymski, odnosząc się do opublikowanych przez Rosjan wstępnych wyników badań trzeciej fazy klinicznej szczepionki Sputnik V podkreślił, że to co budzi uzasadnione kontrowersje w przypadku tej szczepionki to przede wszystkim wprowadzenie tego preparatu do użytku już w sierpniu 2020 roku - jeszcze przed publikacją jakichkolwiek wyników badań klinicznych.

"Już to działanie było bezczelnym policzkiem wymierzonym procedurom związanym z oceną bezpieczeństwa, immunogenności i skuteczności kandydatów na szczepionkę. Poza tym postawiło rosyjskich badaczy w bardzo niekomfortowej sytuacji - prowadzili testy nad preparatem, który przed całym światem aprobował wcześniej Władimir Putin. Nie chciałbym być w ich skórze. Poza tym takie działanie uderza w integralność i transparentność nauki, podburza zaufanie do niej i nigdy nie powinno mieć miejsca" – zaznaczył Rzymski.

"Teraz jednak, gdy do połowy stycznia Sputnikiem zaszczepiono na świecie 1,5 mln ludzi, Rosjanie opisują wyniki trzeciej fazy w czasopiśmie +The Lancet+. Zastanawiam się: czy gdyby wyniki były niekorzystne, to czy w ogóle byłyby publikowane, biorąc pod uwagę bezprecedensową sytuację dopuszczenia preparatu do użycia bez krytycznych danych potrzebnych do oceny?" – dodał.

Rzymski podkreślił, że ogólnie rzecz biorąc przedstawione wyniki dotyczące rosyjskiej szczepionki są korzystne. Jak wskazał, media na całym świecie rozpisują się np. o ok. 92 proc. skuteczności szczepionki.

"Ale lektura pracy dostarcza wielu wątpliwości i uwag. Po pierwsze, pierwszorzędowym punktem końcowym były objawowe zakażenia oceniane w 21 dniu od podania pierwszej dawki - czyli w dni podania drugiej porcji. I to właśnie w tym punkcie obserwacji Sputnik wykazywał ok. 92 proc. skuteczności ochrony przed objawowym zakażeniem. Z opisu wynika, że uczestnicy byli obserwowani do 180 dnia od podania pierwszej dawki. Oszacowana, całkowita skuteczność preparatu wynosiła 73,1 proc. - ale ta informacja nie pojawia się w streszczeniu, które z pewnością jest najczęściej czytanym fragmentem całej publikacji” – mówił.

Dodał, że badania skuteczności innych szczepionek skupiały się z kolei na efektach od podania drugiej dawki. "Dlaczego więc podobnie nie uczyniono w przypadku Sputnika? Nie można zestawiać ze sobą skuteczności różnych preparatów, jeżeli oceniana była ona w różny sposób, i twierdzić, że jeden jest lepszy, a drugi gorszy" – zaznaczył.

Rzymski wskazał, że wątpliwości budzi też sposób randomizacji uczestników badań, czyli przydzielania ich do grupy szczepionych lub otrzymujących placebo.

"Przeprowadzono go w proporcji 3:1. Dlaczego? Czy tak od początku planowano, czy może to jakaś modyfikacja wprowadzona w trakcie trwania badania? Samo badanie objęło łącznie 22 tys. osób, bo ze zrekrutowanej grupy niemal 36 tys. wykluczono prawie 14 tys. Grupa placebo liczyła zaledwie 5467 osób. Łącznie w badaniu wzięło udział ok. 2 tys. osób w wieku powyżej 60 lat. Te dane są w mojej opinii niewystarczające, by na ich podstawie podejmować decyzję o autoryzacji. Problem w tym, że ta szczepionka jest od dawna w użyciu" – powiedział.

Zaznaczył równocześnie, że badania innych szczepionek prowadzone są w ośrodkach w różnych krajach i kontynentach, zaś całe badanie Sputnika prowadzono tylko w moskiewskich szpitalach. "Szkoda, bo zaangażowanie ośrodków z różnych krajów zapewnia możliwość oceny efektów u uczestników różniących się pochodzeniem etnicznym, a także większą transparentność badania" – powiedział.

Rzymski podkreślił, że nie kwestionuje wyników badania, bo nie ma ku temu podstaw. Niemniej – jak mówił – "niezmiennie uważam, że nawet jeżeli wypadają korzystnie to absolutnie nie zmienia to faktu, że decyzja o dopuszczeniu preparatu przed przeprowadzeniem potrzebnych badań stanowi niebezpieczny precedens, który może w przyszłości znajdować naśladowców. A medycyna w XXI w. nie może działać na zasadzie chybił-trafił, zwłaszcza jak w grę wchodzi zdrowie milionów ludzi".

"Poza tym w takiej sytuacji trzeba oczekiwać, że przedstawione wyniki z badań tym bardziej nie będą budzić dodatkowych pytań. Wpierw kilkadziesiąt specjalistów uznaje część wyników z badań I/II fazy Sputnika za statystycznie nieprawdopodobne, a teraz znów nie wszystko jest jasne. Cała to sprawa prowadzi do tego, że pewnie większość Polaków odetchnęła z ulgą po informacji ministra Michała Dworczyka, że rosyjska szczepionka nie jest brana pod uwagę w naszym kraju" – dodał.

Rzymski przypomniał, że Sputnik V jest szczepionką wektorową i dwudawkową. Szczepienia tym preparatem mają charakter heterologiczny: tzn. przy pierwszej dawce podawany jest wektor oparty o adenowirusa typu 26, a przy drugiej, która ma miejsce po 3 tygodniach - o adenowirusa typu 5.

10.02.2021 Niedziela.BE // źródło: Nauka w Polsce www.naukawpolsce.pap.pl // autor: Anna Jowsa // fot. Ascannio / Shutterstock.com

(kmb)

Organizacją tego wydarzenia w Polsce zajmuje się Polskie Centrum Programu Safer Internet, w skład którego wchodzą Państwowy Instytut Badawczy NASK oraz Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Organizatorzy poprzez to wydarzenie zachęcają szkoły, biblioteki, organizacje pozarządowe, firmy i inne instytucje do realizowania lokalnych inicjatyw na rzecz młodych internautów.

Internetem czy też siecią nazywamy ogólnoświatowy system połączeń między komputerami. Jego początki sięgają końca lat 60. XX wieku, natomiast w Polsce zagościł dopiero w latach 90. Jest to sukces rozwoju technologicznego cywilizacji, a także odpowiedz na potrzeby współczesnego człowieka^[1]. W obecnych czasach większość ludzi nie wyobraża sobie życia bez korzystania z Internetu, służy on nie tylko do pracy, nauki czy zabawy, ale również do zdalnego wykonywania codziennych domowych czynności. Niestety równie często wykorzystywany jest przez przestępców do dokonywania kradzieży czy oszustw. Dlatego warto zastosować się do kilku poniższych wskazówek i rad.

♦ Co zrobić, aby dostęp do Internetu był bezpieczny:

• aktualizuj oprogramowanie systemowe (Windows, Linuks, iOS),
• stosuj silne hasła dostępu do systemu oraz sieci domowych. Do podstawowych zasad tworzenia hasła użyj kombinacji dużych i małych liter, cyfr i znaków specjalnych, o długości powyżej 8-10 znaków. Ponadto, hasło nie powinno wiązać się z naszymi danymi: imieniem, nazwiskiem, pseudonimem (ksywą), datą urodzenia. Nie powinno też zawierać nazw z bliższego otoczenia, takich jak: miejsce pracy, imię pupila, danych dzieci/męża. Używaj potwierdzenia wpisanego hasła,
• nie udostępniaj „sąsiadom” swojej sieci Internet (Wi-Fi), zabezpiecz ją silnym hasłem, a jeżeli pozwalamy innym użytkownikom na podłączenie się do naszej sieci, ograniczmy możliwość podłączania zewnętrznych nośników.

♦ Co zrobić, aby korzystanie z Internetu było bezpieczne:

• aktualizuj oprogramowanie antywirusowe kupione wyłącznie z legalnego źródła,
• pamiętaj, że treści zamieszczone w sieci (zdjęcia, posty, komentarze) nigdy nie zostaną usunięte,
• nie otwieraj załączników w nieznanych lub budzących wątpliwość co do nadawcy wiadomościach e-mail,
• nie przesyłaj mailem danych osobistych. W żadnym wypadku nie wypełniaj danymi osobistymi formularzy zawartych w wiadomości e-mailowej,
• nie należy otwierać hiperłącza bezpośrednio otrzymanego mailem, szczególnie jeżeli nie znamy nadawcy wiadomości,
• pamiętaj, że banki i instytucje finansowe stosują protokół HTTPS tam, gdzie konieczne jest zalogowanie się do systemu. Dlatego, zwracaj uwagę na adres strony www, która rozpoczyna się od wyrażenia „https://”, a nie „http://”. Jeżeli strona logowania nie zawiera w adresie nazwy protokołu HTTPS, zgłoś to do banku, a przede wszystkim nie podawaj żadnych danych,
• nie podawaj swoich danych do logowania osobom trzecim.

♦ Jak robić bezpieczne zakupy w sieci:

• nie udostępniaj numerów PIN oraz haseł do bankowości elektronicznej,
• robiąc zakupy w sieci uważaj na wyjątkowe okazje i promocje,
• zawsze sprawdzaj wiarygodność sprzedawcy i opinie na jego temat,
• korzystaj z komputera lub urządzenia mobilne wyposażonego w oprogramowanie antywirusowe,
• sprawdzaj miesięczne wyciągi swoich płatności z karty, BLIK. W przypadku podejrzanych transakcji skontaktuj się ze swoim bankiem i zablokuj kartę,
• zawsze sprawdzaj, czy adres strony banku posiada tzw. kłódeczkę (protokół HTTPS),
• unikaj publicznych sieci Wi-Fi.

♦ Co zrobić, aby twoje dziecko było bezpieczne w sieci:

• rozważ zainstalowanie oprogramowania do kontroli rodzicielskiej,
• nie pozostawiaj dziecka samego w sieci - pokaż mu dobre strony Internetu, pokaż jak może rozwijać swoje pasje, ale ostrzeż je także o zagrożeniach, które mogą z niego płynąć,
• rozmawiaj z dzieckiem na temat:
  • zasad poruszania się w Internecie,
  • zachowania się w różnych sytuacjach,
  • zapewnij, że z każdym problemem może zwrócić się do rodziców, pedagoga w szkole czy policjanta – osób, które wiedzą jak postąpić, gdy zagrożone jest bezpieczeństwo,
• jeśli masz wątpliwości dotyczące treści w sieci, możesz je zgłosić wyspecjalizowanym komórkom do walki z cyberprzestępczością, znajdującym się w komendach wojewódzkich/Komendzie Stołecznej Policji,
• blokuj niewłaściwe twoim zdaniem strony,
• osoby poznane w sieci mogą podawać się za kogoś innego (częsta zmiana twarzy, wieku i miejscowości),
• nie należy się spotykaj z osobami poznanymi w Internecie.

♦ Najczęstsze zagrożenia czyhające na twoje dziecko w sieci:

• trolling

Celowe zaognianie wymiany zdań między użytkownikami serwisu internetowego (dyskusyjnego, społecznościowego). W efekcie dochodzi do odejścia od pierwotnego tematu rozmowy w kierunku obelg, gróźb, następuje eskalacja agresji,

• flaming

Celowe zaognianie wymiany zdań między użytkownikami serwisu internetowego (dyskusyjnego, społecznościowego). Taką dyskusję należy niezwłocznie zgłosić moderatorom w celu zablokowania, usunięcia. W przypadku wyczerpania znamion czynu zabronionego należy zabezpieczyć treść dyskusji oraz powiadomić organy ścigany,

• hejt

Hejt – oznacza nienawiść, czyli zjawisko społeczne o charakterze poniżającym obserwowane w środowisku Internetu[2]. Często wystawianie złych, wręcz kompromitujących komentarzy to rozrywka dla młodego internauty. Niestety, hejt w sieci w skrajnych przypadkach może doprowadzić młodego człowieka do zaniżonej oceny, depresji, a nawet samobójstwa,

• treści pro-ana

Pro-ana to termin odnoszący się do promowania anoreksji jako świadomego wyboru i pożądanego stylu życia. Ruch pro-ana jest bardzo aktywny w Internecie i szczególnie popularny wśród dziewcząt. Uczestników tego ruchu nazywa się porcelanowymi motylami.

Przejawem działań ruchu pro-ana są bardzo często blogi dziewcząt, które opisują swoją obsesyjną walkę o nienaganną figurę. Hasło przewodnie brzmi “Jeśli nie jesteś szczupła, to znaczy, że nie jesteś atrakcyjna”.

Uczestnicy tego ruchu komunikują się między sobą, tworzą grupy zamknięte i fora, na których wymieniają się doświadczeniami. Doradzają sobie jak ukrywać przed rodzicami fakt niejedzenia, wymieniają dietami 500 kalorii bądź maskowania spadku wagi.

Ana pochodzi od słowa anoreksja, czyli patologicznego zaburzenia polegającego na obsesyjnym głodzeniu się. Celem takiego działania jest chorobliwie wychudzona sylwetka. Wiąże się to z bardzo wieloma problemami związanymi z niedożywieniem. W skrajnych przypadkach może prowadzić do śmierci[3],

• child grooming

Działania podejmowane w celu zaprzyjaźnienia się i nawiązania więzi emocjonalnej z dzieckiem, aby zmniejszyć jego opory i później wykorzystać seksualnie. Jest to również mechanizm używany w celu nakłonienia dziecka do prostytucji czy udziału w pornografii dziecięcej,

• cyberprostytucja

Nazywana jest również wirtualną prostytucją i ma na celu uzyskanie korzyści materialnych za udostępnianie i przekazywanie materiałów (zdjęć bądź nagrań pornograficznych) o charakterze erotycznym lub pornograficznym z własnym udziałem,

• sextorion

Szantaż internetowy opierający się na groźbie ujawnienia nagich, kompromitujących zdjęć. Sprawca żąda od swojej ofiary kolejnych fotografii, pieniędzy lub chce ją wykorzystać,

• patostreamy

Transmisja na żywo, prowadzona w serwisach internetowych (np. YouTube), w trakcie której prezentowane są liczne zachowania powszechnie uznawane za będące dewiacjami społecznymi, zwłaszcza takie jak: libacje alkoholowe, wulgaryzmy, przemoc domowa. Wobec autorów patostreamów, w których aktywności dostrzeżono czyny zabronione, podejmowane są działania zmierzające do pociągania ich do odpowiedzialności prawnej,

• ksenofobia

Może dotyczyć negatywnych zachowań wobec obcokrajowców, osób z innego kręgu kulturowego, innego wyznania, rasy, orientacji seksualnej,

• kradzież tożsamości

Wykorzystywanie identyfikujących danych personalnych, np. numeru karty kredytowej, jako narzędzia do popełnienia innych przestępstw.

• uzależnienie od Internetu

Gdy dziecko zbyt długo korzysta z Internetu, a pozbawienie go dostępu do sieci powoduje złość i rozdrażnienie, może być to pierwsza oznaka uzależnienia. Warto wówczas nawiązać kontakt ze specjalistą, zanim straci się kontakt z dzieckiem,

♦ Najczęstsze zagrożenia czyhające na wszystkich użytkowników sieci:

• phishing

Podszywanie się m.in. pod inna osobę, firmy kurierskie, urzędy administracji, operatorów telekomunikacyjnych, czy nawet naszych znajomych w celu wyłudzenia poufnych informacji, takich jak nasze dane do logowania np. do kont bankowych lub używanych przez nas kont społecznościowych, czy systemów biznesowych. Dzieje się tak poprzez wysyłanie fałszywych e-maili lub przekierowywanie na fałszywe strony internetowe, gdyż są one łudząco podobne do prawdziwych stron banków, serwisów aukcyjnych, legalnych organizacji czy agencji rządowych. Zazwyczaj komunikaty zawierają informację o rzekomym zdezaktywowaniu konta i koniczności jego reaktywowania przez odnośnik znajdujący się w e-mailu. Celem oszusta najczęściej jest wyłudzenie informacji o danych do logowania, szczegółów kart kredytowych,

• Malware, „robaki” i pharming

Szkodliwy typ oprogramowania, który ma na celu potajemnie uzyskać dostęp do urządzenia bez wiedzy użytkownika. Do takiego szkodliwego oprogramowania zalicza się oczywiście tzw. wirusy, robaki, konie trojańskie, oprogramowanie szpiegujące czy rejestratory klawiszy. „Robaki” przedostają się do naszego komputera jako samodzielne nośniki i w ramach wszystkich dostępnych nam sieci replikują się. Dodatkowo mogą samodzielnie niszczyć pliki czy wysyłać pocztę spam. Oszuści najczęściej stosują w tym celu zainfekowane witryny internetowe, w opisie zawierające chwytliwe hasła lub fałszywe wiadomości e-mail. Trudniejszą do wykrycia i niebezpieczniejszą dla użytkownika formą phishingu jest tzw. pharming. W tym przypadku odwiedzający prawdziwą stronę np. swojego banku, są przekierowywani na podszywające się pod nią strony internetowe, które instalują na ich urządzeniach złośliwe oprogramowanie lub zabierają dane osobowe, hasła, dane do kont bankowych, które otrzymują przestępcy.

Pamiętaj, że:

• Internet może dać wiele dobrego, pod warunkiem, że potrafimy z niego właściwie korzystać,
• w sieci nie jesteśmy anonimowi (niezależnie od wieku),
• wszystko co piszemy, publikujemy w sieci, pozostaje na długi czas – dlatego, informacje, które umieszczamy powinny być przemyślane,
• komentarze, które umieszczamy na danych stronach, świadczą o nas. Dlatego, tak jak w życiu codziennym odnośmy się do innych z szacunkiem, bez wyzwisk czy zastraszania.

Internet tworzą ludzie, w tym my. Dlatego pamiętajmy, jakim chcielibyśmy go zastać i dbajmy o wspólne bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni.
 

Przydatne linki:

Dzień Bezpiecznego Internetu ►

https://dyzurnet.pl/ - Dyżur.net

https://dyzurnet.pl/formularz/?pl - zgłaszanie nielegalnych treści,

http://www.saferinternet.pl/ - bezpieczeństwo dzieci online,

800 100 100 - numer telefonu w Polsce dla nauczycieli i rodziców.

Konferencja z okazji Dnia Bezpiecznego Internetu DBI 2021 odbędzie się 9 lutego br. w godzinach 17:00-20:30.
Zapraszamy przedstawicieli sektora edukacyjnego, a także: rodziców, pracowników IT, psychologów oraz pedagogów.

Poprowadzi ją dziennikarka Justyna Suchecka, a wśród prelegentów znajdą się m.in. popularyzator nauki dr Tomasz Rożek, medioznawca dr Karol Jachymek, czy psychoterapeutka Aleksandra Hapcar. Wydarzenie nie wymaga wcześniejszej rejestracji.

Transmisja dostępna będzie na stronie dbi.pl oraz kanałach YouTube oraz Facebook Polskiego Centrum Programu Safer Internet.

PROGRAM KONFERENCJI

Prowadzenie: Justyna Suchecka
17.05 - 17.25 Powitanie
17.25 - 17.40 Anna Rywczyńska, NASK, Szymon Wójcik, FDDS - Dzień Bezpiecznego Internetu w Polsce i na świecie
17.40 - 18.05 Co gry robią dzieciom? - dr Tomasz Rożek, blog “Nauka - to lubię”,
18.05 - 18.30 Dzieci, rodzice i ekrany w czasie pandemii - Agnieszka Stążka-Gawrysiak, blog “DyleMatki”
18.30 - 18.55 Samodzielnie, nie znaczy dobrowolnie – treści internetowe wytworzone przez młodzież - Martyna Różycka, NASK -
18.55 - 19.20 Ta dzisiejsza młodzież, czyli dlaczego warto rozmawiać o Discordzie i TikToku?
- dr Karol Jachymek, SWPS -
19.20 - 19.40 Moc sojuszników przeciwko homofobicznej przemocy rówieśniczej - Łukasz Wojtasik, FDDS
19.40 - 20.00 Psychologiczne i społeczne konsekwencje izolacji społecznej oraz edukacji zdalnej u dzieci, młodzieży i ich rodzin - Aleksandra Hapcar, psychoterapeutka
20.00 - 20.30 Recital jazzowy online. Zespół w składzie: Agnieszka Wilczyńska - wokal // Robert Majewski - trąbka // Bogdan Hołownia - piano // Wojciech Pulcyn - kontrabas
20.05 - 20.35 Równoległe czaty live z prelegentami na stronie dbi.pl. Możliwość zadawania pytań i dyskusji ze wszystkimi prezentującymi

W trakcie konferencji będziemy mieli również przyjemność łączenia się z ekspertami i specjalnymi gośćmi, m.in.:
- Marta Wojtas, FDDS, Poradnia psychologiczna "Dziecko w sieci"
- Marta Łuczyńska, Fundacja Szkoła z Klasą, Projekt "Asy Internetu"
- Projekt "Przystań w sieci", Facebook Polska
- Uczeń ze szkoły, w której działa Samsung EduLab
- Uczniowie aktywni w Kongresie Młodych Internautów

W tym roku zapraszamy również na spotkania webinarowe, skierowane do osób pracujących z dziećmi oraz rodziców, które odbywać się będą od początku lutego do połowy marca, w każdy wtorek i czwartek w godzinach 17:00-18:00. Na webinary prowadzona jest rejestracja. Opis tematów spotkań oraz formularze zapisów znajdują się TUTAJ.

Jak co roku, zachęcamy szkoły, biblioteki, organizacje pozarządowe, firmy i inne instytucje do wspierania DBI przez organizację lokalnych inicjatyw na rzecz bezpieczeństwa młodych internautów (np. zajęć edukacyjnych, kampanii informacyjnych, konkursów). Mogą się one odbywać od początku lutego do końca marca 2021. Każda instytucja, która zarejestruje swoją inicjatywę na stronie DBI.pl otrzyma zaświadczenie udziału w DBI, a także będzie mogła wziąć udział w konkursie na najciekawszą inicjatywę DBI.

Zwycięzca pierwszego miejsca w konkursie na najciekawszą inicjatywę DBI 2021 otrzyma urządzenie „Samsung Fl!p 2” od Samsung Polska. Ten intuicyjny w użyciu monitor interaktywny, idealny jest do przeprowadzania kreatywnych, angażujących zajęć, realizacji twórczych projektów oraz pracy zespołowej zarówno w szkole, jak i w formie zdalnej. Dodatkowo firma Samsung przeprowadzi szkolenie z obsługi ich urządzenia.

Kolejne trzy miejsca zostaną nagrodzone sprzętem multimedialnym ufundowanym przez Fundację Orange. Zwycięzcy będą mogli wybrać dla swojej placówki jedno z trzech urządzeń: Telewizor Panasonic TX 65 cali 4K UHD, rzutnik Epson EH-TW750, laptop Lenovo IdeaPad 5. Dodatkowo dla 30 placówek przygotowaliśmy nagrody w postaci 30 pakietów po 30 książek „Sieciaki – misja bezpieczny internet” (dla młodszych uczniów) lub 30 czasopism Digital Youth (dla młodzieży).

Dla poszukujących ciekawych materiałów edukacyjnych i promocyjnych do przeprowadzenia zajęć o bezpieczeństwie w sieci przygotowana została zakładka www.dbi.pl/pakietyedu. Znajdą tam Państwo przekrój narzędzi idealnych do nauczania zdalnego, jak i łączących pracę offline z online.

09.02.2021 Niedziela.BE // źródło: www.dbi.pl

(kmb)

Organizacją tego wydarzenia w Polsce zajmuje się Polskie Centrum Programu Safer Internet, w skład którego wchodzą Państwowy Instytut Badawczy NASK oraz Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę. Organizatorzy poprzez to wydarzenie zachęcają szkoły, biblioteki, organizacje pozarządowe, firmy i inne instytucje do realizowania lokalnych inicjatyw na rzecz młodych internautów.

Internetem czy też siecią nazywamy ogólnoświatowy system połączeń między komputerami. Jego początki sięgają końca lat 60. XX wieku, natomiast w Polsce zagościł dopiero w latach 90. Jest to sukces rozwoju technologicznego cywilizacji, a także odpowiedz na potrzeby współczesnego człowieka^[1]. W obecnych czasach większość ludzi nie wyobraża sobie życia bez korzystania z Internetu, służy on nie tylko do pracy, nauki czy zabawy, ale również do zdalnego wykonywania codziennych domowych czynności. Niestety równie często wykorzystywany jest przez przestępców do dokonywania kradzieży czy oszustw. Dlatego warto zastosować się do kilku poniższych wskazówek i rad.

♦ Co zrobić, aby dostęp do Internetu był bezpieczny:

• aktualizuj oprogramowanie systemowe (Windows, Linuks, iOS),
• stosuj silne hasła dostępu do systemu oraz sieci domowych. Do podstawowych zasad tworzenia hasła użyj kombinacji dużych i małych liter, cyfr i znaków specjalnych, o długości powyżej 8-10 znaków. Ponadto, hasło nie powinno wiązać się z naszymi danymi: imieniem, nazwiskiem, pseudonimem (ksywą), datą urodzenia. Nie powinno też zawierać nazw z bliższego otoczenia, takich jak: miejsce pracy, imię pupila, danych dzieci/męża. Używaj potwierdzenia wpisanego hasła,
• nie udostępniaj „sąsiadom” swojej sieci Internet (Wi-Fi), zabezpiecz ją silnym hasłem, a jeżeli pozwalamy innym użytkownikom na podłączenie się do naszej sieci, ograniczmy możliwość podłączania zewnętrznych nośników.

♦ Co zrobić, aby korzystanie z Internetu było bezpieczne:

• aktualizuj oprogramowanie antywirusowe kupione wyłącznie z legalnego źródła,
• pamiętaj, że treści zamieszczone w sieci (zdjęcia, posty, komentarze) nigdy nie zostaną usunięte,
• nie otwieraj załączników w nieznanych lub budzących wątpliwość co do nadawcy wiadomościach e-mail,
• nie przesyłaj mailem danych osobistych. W żadnym wypadku nie wypełniaj danymi osobistymi formularzy zawartych w wiadomości e-mailowej,
• nie należy otwierać hiperłącza bezpośrednio otrzymanego mailem, szczególnie jeżeli nie znamy nadawcy wiadomości,
• pamiętaj, że banki i instytucje finansowe stosują protokół HTTPS tam, gdzie konieczne jest zalogowanie się do systemu. Dlatego, zwracaj uwagę na adres strony www, która rozpoczyna się od wyrażenia „https://”, a nie „http://”. Jeżeli strona logowania nie zawiera w adresie nazwy protokołu HTTPS, zgłoś to do banku, a przede wszystkim nie podawaj żadnych danych,
• nie podawaj swoich danych do logowania osobom trzecim.

♦ Jak robić bezpieczne zakupy w sieci:

• nie udostępniaj numerów PIN oraz haseł do bankowości elektronicznej,
• robiąc zakupy w sieci uważaj na wyjątkowe okazje i promocje,
• zawsze sprawdzaj wiarygodność sprzedawcy i opinie na jego temat,
• korzystaj z komputera lub urządzenia mobilne wyposażonego w oprogramowanie antywirusowe,
• sprawdzaj miesięczne wyciągi swoich płatności z karty, BLIK. W przypadku podejrzanych transakcji skontaktuj się ze swoim bankiem i zablokuj kartę,
• zawsze sprawdzaj, czy adres strony banku posiada tzw. kłódeczkę (protokół HTTPS),
• unikaj publicznych sieci Wi-Fi.

♦ Co zrobić, aby twoje dziecko było bezpieczne w sieci:

• rozważ zainstalowanie oprogramowania do kontroli rodzicielskiej,
• nie pozostawiaj dziecka samego w sieci - pokaż mu dobre strony Internetu, pokaż jak może rozwijać swoje pasje, ale ostrzeż je także o zagrożeniach, które mogą z niego płynąć,
• rozmawiaj z dzieckiem na temat:
  • zasad poruszania się w Internecie,
  • zachowania się w różnych sytuacjach,
  • zapewnij, że z każdym problemem może zwrócić się do rodziców, pedagoga w szkole czy policjanta – osób, które wiedzą jak postąpić, gdy zagrożone jest bezpieczeństwo,
• jeśli masz wątpliwości dotyczące treści w sieci, możesz je zgłosić wyspecjalizowanym komórkom do walki z cyberprzestępczością, znajdującym się w komendach wojewódzkich/Komendzie Stołecznej Policji,
• blokuj niewłaściwe twoim zdaniem strony,
• osoby poznane w sieci mogą podawać się za kogoś innego (częsta zmiana twarzy, wieku i miejscowości),
• nie należy się spotykaj z osobami poznanymi w Internecie.

♦ Najczęstsze zagrożenia czyhające na twoje dziecko w sieci:

• trolling

Celowe zaognianie wymiany zdań między użytkownikami serwisu internetowego (dyskusyjnego, społecznościowego). W efekcie dochodzi do odejścia od pierwotnego tematu rozmowy w kierunku obelg, gróźb, następuje eskalacja agresji,

• flaming

Celowe zaognianie wymiany zdań między użytkownikami serwisu internetowego (dyskusyjnego, społecznościowego). Taką dyskusję należy niezwłocznie zgłosić moderatorom w celu zablokowania, usunięcia. W przypadku wyczerpania znamion czynu zabronionego należy zabezpieczyć treść dyskusji oraz powiadomić organy ścigany,

• hejt

Hejt – oznacza nienawiść, czyli zjawisko społeczne o charakterze poniżającym obserwowane w środowisku Internetu[2]. Często wystawianie złych, wręcz kompromitujących komentarzy to rozrywka dla młodego internauty. Niestety, hejt w sieci w skrajnych przypadkach może doprowadzić młodego człowieka do zaniżonej oceny, depresji, a nawet samobójstwa,

• treści pro-ana

Pro-ana to termin odnoszący się do promowania anoreksji jako świadomego wyboru i pożądanego stylu życia. Ruch pro-ana jest bardzo aktywny w Internecie i szczególnie popularny wśród dziewcząt. Uczestników tego ruchu nazywa się porcelanowymi motylami.

Przejawem działań ruchu pro-ana są bardzo często blogi dziewcząt, które opisują swoją obsesyjną walkę o nienaganną figurę. Hasło przewodnie brzmi “Jeśli nie jesteś szczupła, to znaczy, że nie jesteś atrakcyjna”.

Uczestnicy tego ruchu komunikują się między sobą, tworzą grupy zamknięte i fora, na których wymieniają się doświadczeniami. Doradzają sobie jak ukrywać przed rodzicami fakt niejedzenia, wymieniają dietami 500 kalorii bądź maskowania spadku wagi.

Ana pochodzi od słowa anoreksja, czyli patologicznego zaburzenia polegającego na obsesyjnym głodzeniu się. Celem takiego działania jest chorobliwie wychudzona sylwetka. Wiąże się to z bardzo wieloma problemami związanymi z niedożywieniem. W skrajnych przypadkach może prowadzić do śmierci[3],

• child grooming

Działania podejmowane w celu zaprzyjaźnienia się i nawiązania więzi emocjonalnej z dzieckiem, aby zmniejszyć jego opory i później wykorzystać seksualnie. Jest to również mechanizm używany w celu nakłonienia dziecka do prostytucji czy udziału w pornografii dziecięcej,

• cyberprostytucja

Nazywana jest również wirtualną prostytucją i ma na celu uzyskanie korzyści materialnych za udostępnianie i przekazywanie materiałów (zdjęć bądź nagrań pornograficznych) o charakterze erotycznym lub pornograficznym z własnym udziałem,

• sextorion

Szantaż internetowy opierający się na groźbie ujawnienia nagich, kompromitujących zdjęć. Sprawca żąda od swojej ofiary kolejnych fotografii, pieniędzy lub chce ją wykorzystać,

• patostreamy

Transmisja na żywo, prowadzona w serwisach internetowych (np. YouTube), w trakcie której prezentowane są liczne zachowania powszechnie uznawane za będące dewiacjami społecznymi, zwłaszcza takie jak: libacje alkoholowe, wulgaryzmy, przemoc domowa. Wobec autorów patostreamów, w których aktywności dostrzeżono czyny zabronione, podejmowane są działania zmierzające do pociągania ich do odpowiedzialności prawnej,

• ksenofobia

Może dotyczyć negatywnych zachowań wobec obcokrajowców, osób z innego kręgu kulturowego, innego wyznania, rasy, orientacji seksualnej,

• kradzież tożsamości

Wykorzystywanie identyfikujących danych personalnych, np. numeru karty kredytowej, jako narzędzia do popełnienia innych przestępstw.

• uzależnienie od Internetu

Gdy dziecko zbyt długo korzysta z Internetu, a pozbawienie go dostępu do sieci powoduje złość i rozdrażnienie, może być to pierwsza oznaka uzależnienia. Warto wówczas nawiązać kontakt ze specjalistą, zanim straci się kontakt z dzieckiem,

♦ Najczęstsze zagrożenia czyhające na wszystkich użytkowników sieci:

• phishing

Podszywanie się m.in. pod inna osobę, firmy kurierskie, urzędy administracji, operatorów telekomunikacyjnych, czy nawet naszych znajomych w celu wyłudzenia poufnych informacji, takich jak nasze dane do logowania np. do kont bankowych lub używanych przez nas kont społecznościowych, czy systemów biznesowych. Dzieje się tak poprzez wysyłanie fałszywych e-maili lub przekierowywanie na fałszywe strony internetowe, gdyż są one łudząco podobne do prawdziwych stron banków, serwisów aukcyjnych, legalnych organizacji czy agencji rządowych. Zazwyczaj komunikaty zawierają informację o rzekomym zdezaktywowaniu konta i koniczności jego reaktywowania przez odnośnik znajdujący się w e-mailu. Celem oszusta najczęściej jest wyłudzenie informacji o danych do logowania, szczegółów kart kredytowych,

• Malware, „robaki” i pharming

Szkodliwy typ oprogramowania, który ma na celu potajemnie uzyskać dostęp do urządzenia bez wiedzy użytkownika. Do takiego szkodliwego oprogramowania zalicza się oczywiście tzw. wirusy, robaki, konie trojańskie, oprogramowanie szpiegujące czy rejestratory klawiszy. „Robaki” przedostają się do naszego komputera jako samodzielne nośniki i w ramach wszystkich dostępnych nam sieci replikują się. Dodatkowo mogą samodzielnie niszczyć pliki czy wysyłać pocztę spam. Oszuści najczęściej stosują w tym celu zainfekowane witryny internetowe, w opisie zawierające chwytliwe hasła lub fałszywe wiadomości e-mail. Trudniejszą do wykrycia i niebezpieczniejszą dla użytkownika formą phishingu jest tzw. pharming. W tym przypadku odwiedzający prawdziwą stronę np. swojego banku, są przekierowywani na podszywające się pod nią strony internetowe, które instalują na ich urządzeniach złośliwe oprogramowanie lub zabierają dane osobowe, hasła, dane do kont bankowych, które otrzymują przestępcy.

Pamiętaj, że:

• Internet może dać wiele dobrego, pod warunkiem, że potrafimy z niego właściwie korzystać,
• w sieci nie jesteśmy anonimowi (niezależnie od wieku),
• wszystko co piszemy, publikujemy w sieci, pozostaje na długi czas – dlatego, informacje, które umieszczamy powinny być przemyślane,
• komentarze, które umieszczamy na danych stronach, świadczą o nas. Dlatego, tak jak w życiu codziennym odnośmy się do innych z szacunkiem, bez wyzwisk czy zastraszania.

Internet tworzą ludzie, w tym my. Dlatego pamiętajmy, jakim chcielibyśmy go zastać i dbajmy o wspólne bezpieczeństwo w cyberprzestrzeni.
 

Przydatne linki:

Dzień Bezpiecznego Internetu ►

https://dyzurnet.pl/ - Dyżur.net

https://dyzurnet.pl/formularz/?pl - zgłaszanie nielegalnych treści,

http://www.saferinternet.pl/ - bezpieczeństwo dzieci online,

800 100 100 - numer telefonu w Polsce dla nauczycieli i rodziców.