Gospodarstwa domowe są odpowiedzialne aż za 85 proc. emisji pyłów PM2.5 – bardzo szkodliwego składnika smogu.

Głównym źródłem są stare piece węglowe i opalane drewnem, zwane potocznie „kopciuchami”. W Polsce nadal działa ponad 1,3 mln takich urządzeń.

Smog bije rekordy w sezonie grzewczym

Dane z Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków są alarmujące: z blisko 3,4 mln źródeł ogrzewania na paliwa stałe aż 22 proc. to tzw. urządzenia pozaklasowe – najgorsze pod względem emisji.

Światowa Organizacja Zdrowia zaleca, żeby roczne średnie stężenie PM2.5 nie przekraczało 5 µg/m³. Tymczasem zimą 2023 roku południowa Polska doświadczyła wyjątkowo wysokich stężeń smogu. W Opolu poziom pyłów PM2.5 przekroczył dopuszczalne normy o ponad 1800 proc., a we Wrocławiu – o ponad 900 proc.

A jak było w okolicach stolicy?

– W szerokim obwarzanku Warszawy, w dziewięciu powiatach, dymi aż 87 tysięcy wysokoemisyjnych kotłów na węgiel i na drewno. Rekordzistką jest gmina Wołomin, gdzie dymi prawie 4800 kopciuchów i kotłów klasy 3 i 4. Podobnie jest w Mińsku Mazowieckim, tam takich urządzeń jest prawie 4500 tysiąca – tłumaczył niedawno w TVP Piotr Siergiej, rzecznik Polskiego Alarmu Smogowego.

Smog kosztuje i zdrowie, i pieniądze

Zanieczyszczenia powietrza mają ogromny wpływ na zdrowie publiczne. Smog zwiększa ryzyko zachorowania na astmę, przewlekłe choroby płuc, udary oraz nowotwory. Szacuje się, że co roku z powodu zanieczyszczonego powietrza w Polsce umiera przedwcześnie ponad 40 tys. osób.

Według Europejskiej Koalicji na rzecz Zdrowia Publicznego koszty zdrowotne wynikające z zanieczyszczeń powietrza w Polsce sięgają ponad 15 mld zł rocznie. Z tej kwoty lwia część to skutek spalania węgla.

Droga do poprawy jakości powietrza prowadzi przez wymianę źródeł ogrzewania. Coraz więcej gospodarstw domowych decyduje się na instalacje hybrydowe, które łączą gaz płynny, pompy ciepła oraz panele fotowoltaiczne. Tego rodzaju rozwiązania są bardziej ekologiczne i pozwalają mocno zmniejszyć emisję pyłów, tlenków azotu i siarki.

23.04.2025 Niedziela.BE // źródło: News4Media // fot. Canva

(sk)

Lokale wyborcze dostępne dla osób z niepełnosprawnościami to nadal nie jest powszechne zjawisko w Polsce. Mimo że przepisy regulujące tę kwestię działają już od kilkunastu lat, to w dniu głosowania są problemy.

Zgodnie z prawem gmina ma obowiązek ułatwienia oddania głosu przez osobę niepełnosprawną.

„Niepełnosprawny wyborca powinien zostać poinformowany telefonicznie, mailowo bądź przez wyznaczonego urzędnika o okręgu wyborczym, lokalu wyborczym, warunkach głosowania, terminie i godzinie wyborów, a po ich zakończeniu o wynikach głosowania. Może również zagłosować, nie wychodząc z domu” – skrótowo opisuje Stowarzyszenie SPES.

Tymczasem rzeczywistość wyborcza jest zupełnie inna.

13 lat minęło, ale dla niepełnosprawnych niewiele się zmieniło

Wybory prezydenckie odbędą się 18 maja, a 1 czerwca zapewne pójdziemy do urn ponownie, żeby głosować w drugiej turze. Tymczasem jeszcze w marcu rzecznik praw obywatelskich punktował: „Mimo 13 lat obowiązywania szczegółowych przepisów dotyczących dostępności lokali wyborczych dla osób z niepełnosprawnościami, problemy z ich przestrzeganiem nadal są powszechne”.

Dlatego Stanisław Trociuk, zastępca RPO, zwrócił się do szefa Krajowego Biura Wyborczego, aby zajął się tą sprawą.

Okazuje się, że podczas kontrolowania lokali wyborczych zaledwie w 14 proc. z nich nie wykryto żadnego naruszenia przepisów. Chodzi o dostępność samego miejsca dla osób niepełnosprawnych i okolice tych miejsc, bo często nawet trudno dotrzeć na głosowania.

Na jaw wyszło też, że członkowie komisji wyborczych nie są przygotowani na takich wyborców.

„24 proc. członków obwodowych komisji wyborczych stwierdziło, że podczas szkoleń nie było mowy o powyższym rozporządzeniu” – punktuje RPO. I dalej: „27 proc.  członków obwodowych komisji wyborczych przyznało, że nie zna lub nie rozumie wymogów dostępności lokalu wyborczego dla osób z niepełnosprawnościami”.

Komisarz prosi rzecznika o przekazywanie wyników kontroli zainteresowanym

Szef KBW zgadza się, że zmiany są potrzebne i to w wielu obszarach. Deklaruje też chęć współpracy z RPO. A co do samych lokali, to jest to kwestia do załatwienia przez lokalne władze. Tymczasem RPO nie przekazał dokładnych danych o miejscach, w których wykryto problemy. I trudno jest te uwagi przekazać niżej – do gmin.

„W związku z tym zwracam się do Pana Rzecznika z prośbą o przekazywanie wyników kontroli bezpośrednio organom właściwym w sprawach dotyczących zapewnienia lokali wyborczych, tj. wójtom (burmistrzom, prezydentom miast), w szczególności tych gmin, w których stwierdzono niezgodne z przepisami przygotowanie lokali. Umożliwi to podjęcie przez nich stosownych działań w przyszłości” – odpowiada szef KBW.

Wybory i niepełnosprawni

Wyborcy ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności oraz seniorzy, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 60 lat, mają prawo do bezpłatnego transportu.

Na kilka dni przed wyborami gminy podają numery telefonów, pod które należy zadzwonić.

Transport zapewnia wójt gminy. Wyborcom, którzy ze względu na stan zdrowia nie mogą samodzielnie podróżować, może towarzyszyć opiekun.

Zgłoszenie powinno nastąpić do 5 maja.

Wyborcy ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności mają prawo głosować korespondencyjne. Wyborca powinien zgłosić zamiar takiego głosowania komisarzowi wyborczemu do 5 maja.

Tego samego dnia upływa termin zgłaszania zamiaru głosowania za pomocą nakładek na karty do głosowania sporządzonych w alfabecie Braille’a.

Do 9 maja z kolei można składać wnioski o chęć zagłosowania przez pełnomocnika.

23.04.2025 Niedziela.BE // źródło: News4Media // fot. Canva

(sk)

Ministra rodziny właśnie ogłosiła, że tym roku czternastki będą wypłacane we wrześniu. Nie zmienią się jednak zasady. Świadczenie będzie niższe o każdą złotówkę ponad limit.

A to oznacza to, że wielu seniorów, w tym osoby z długim stażem pracy, czternastych emerytur nie otrzymają.

Pełną czternastkę dostana osoby z emeryturą do 2900 zł brutto

Trzynastki już trafiły albo niebawem trafią do emerytów i rencistów. Teraz ministra rodziny Agnieszka Dziemianowicz-Bąk ogłosiła, że czternastki prawdopodobnie będą wypłacane we wrześniu. Według tych samych zasad co w ubiegłym roku.

Obecnie 14 emerytura jest równa minimalnej emeryturze i po marcowej waloryzacji wynosi 1878 zł brutto. Przysługuje wszystkim osobom, które 31 sierpnia będą miały prawo do emerytury lub renty. Jest przyznawana automatycznie.

Pełną czternastkę dostana osoby z emeryturą do 2900 zł brutto. Powyżej tej kwoty zaczynają działać nożyce pod nazwą „złotówka za złotówkę”. Czyli za każdą złotówkę ponad 2900 zł będzie potrącana złotówka z czternastki.

Od tej kwoty czternastki już nie będzie

Dodajmy, że jest to stałe kryterium dochodowe od początku wypłacania tego świadczenia. A to oznacza, że z każdą jego kolejną waloryzacją obniża się wysokość kwot, jakie trafiają na konta emerytów i rencistów.

Co więcej, po ostatniej waloryzacji emerytur, osoby, które przed rokiem dostały czternastkę, w tym roku będą musiały obejść się smakiem. Bo ich świadczenia przekroczyły próg uprawniający do otrzymanie dodatkowego świadczenia.

Kiedy 14 emerytury trafią do seniorów?

W tym roku 14 emerytury nie otrzymają osoby, których świadczenie podstawowe wynosi ponad 4728,91 zł.

Świadczenie będzie wypłacane razem z wrześniową emeryturą. Pieniądze przelewa ZUS. Robi to w określone dni miesiąca: 1, 5, 6, 10, 15, 20 i 25.

Zgodnie z tym terminarzem będą wypłacane również czternastki.

23.04.2025 Niedziela.BE // źródło: News4Media // fot. Canva

(sk)

Prezydent Andrzej Duda zarządził w sobotę 26 kwietnia żałobę narodową. W tym dniu nie można organizować hucznych wydarzeń.  A przecież sobota to dzień wesel. Co się stanie, jak ktoś złamie te zasady?

Papież Franciszek zostanie pochowany w sobotę 26 kwietnia. Wierni z Polski również wybierają się na ostatnie pożegnanie Ojca Świętego. Już teraz biletów z polskich lotnisk do Rzymu praktycznie nie ma.

Żałoba narodowa. Flaga państwowa opuszczona do połowy masztu

– W związku ze śmiercią papieża Franciszka prezydent Andrzej Duda podjął decyzję, aby dzień pogrzebu – 26 kwietnia – uczynić dniem żałoby narodowej. Rozporządzenie wymaga kontrasygnaty premiera – przekazał Wojciech Kolarski, szef Biura Polityki Międzynarodowej.

Dodał, że prezydent wraz z małżonką wezmą udział w pogrzebie papieża Franciszka.

Żałoba narodowa to specjalny czas, w którym flaga państwowa na budynkach rządowych i publicznych opuszczona jest do połowy masztu. Odwoływane są imprezy masowe i widowiska rozrywkowe.

Już wiadomo, że w sobotę nie będzie wielkiej imprezy na Błoniach stadionu PGE Narodowy, która miała być wydarzeniem z okazji 1000-lecia koronacji na króla Bolesława Chrobrego.

Zdecydowano, że koncert i piknik odbędzie się następnego dnia – w niedzielę.

Ale już bez problemów odbędą się zaplanowane na sobotę mecze piłkarskie, w tym te Ekstraklasy.

– Jeśli chodzi o przepisy, to ustawa precyzuje, na czym polega żałoba narodowa. Najważniejszy nakaz to obniżenie flag państwowych do połowy przed urzędami – powiedział TVN24 Jan Grabiec, szef kancelarii premiera, zaznaczając, że wszystko zależy od decyzji organizatorów wydarzeń. – To kwestia wrażliwości, wyczucia organizatorów.

Wesele w sobotę. Czy potem nie trzeba będzie płacić za to kar?

Sobota ta jednak także zwyczajowy dzień ślubów i wesel. Wiele osób może teraz zadawać sobie pytanie, czy taka zabawa tego dnia może się odbyć. A jak dojdzie, to czy potem nie trzeba będzie płacić za to kar?

Formalnie o żałobie narodowej decyduje prezydent, ale jest wymagana kontrasygnata premiera. Ten może (na podstawie art. 37 ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej) zdecydować o odwołaniu wszelkich imprez rozrywkowych i artystycznych.

„Taka decyzja premiera dotyczy wszystkich imprez: zarówno tych organizowanych przez państwo i samorządy, jak i przez osoby prywatne” – dodaje serwis infor.pl.

Co jednak z możliwymi karami? Tych prawo wprost nie przewiduje.

„Jednak w przypadku naruszenia spokoju żałoby, np. poprzez organizowanie hucznych imprez, zakłócanie spokoju itp., obywatele mogą zostać pociągnięci do odpowiedzialności na mocy Kodeksu wykroczeń” – czytamy.

23.04.2025 Niedziela.BE // źródło: News4Media // fot. vatican.va

(sk)